به گزارش خبرگزاری «حوزه»، استاد محسن قرائتی در ادامه سلسله مباحث تفسیری خود با موضوع تفسیر قطره ای به بیان آموزه های آیه 144 سوره بقره پرداخته است.
آيه:
قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِى السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَبَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَّبِّهِمْ وَ مَا اللَّهُ بِغَفِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ
ترجمه:
(اى پیامبر!) همانا مىبینیم كه تو (در انتظار نزول وحى، چگونه) روى به آسمان مىكنى، اكنون تو را به سوى قبلهاى كه از آن خشنود باشى، برمىگردانیم. پس روى خود را به جانب مسجدالحرام كن. و (شما اى مسلمانان) هر جا بودید، روى خود را به جانب آن بگردانید و همانا كسانى كه كتاب (آسمانى) به آنها داده شده، (به خوبى) مىدانند كه این فرمان به حقّ است كه از ناحیهى پروردگار صادر شده و خداوند از اعمال آنها غافل نیست.
* نکته ها
این آیه حاكى از آن است كه پیامبر صلى الله علیه وآله منتظر و مشتاق نزول وحى در جهت تغییر قبله بود و این تغییر قبله از بیتالمقدّس به كعبه، وعدهى خداوند به پیامبرش بوده است، ولى آن حضرت در موقع دعا، بىآنكه چیزى بگوید، به سوى آسمان نگاه مىكرد تا اینكه آیه نازل شد و دستور داد كه رسول اكرم صلى الله علیه وآله و همهى مسلمانان در موقع عبادت، رو به سوى مسجدالحرام و كعبه نمایند. اهل كتاب و یهود با آنكه حقّانیّت این تغییر را مىدانستند و قبلاً در كتابهایشان خوانده بودند كه پیامبر اسلام به سوى دو قبله نماز مىگزارد، امّا این حقیقت را كتمان نموده و یا با القاى شبهات و سؤالات، نقش تخریبى ایفا مىكردند و خداوند با جملهى «و ما اللّه بغافل عمّا یعملون» آنان را تهدید مىنماید. [1]
رضایت رسول اكرم صلى الله علیه وآله از قبله بودن كعبه، دلائلى داشت از جمله:
الف: كعبه، قبلهى ابراهیم علیه السلام بود.
ب: از زخم زبان، تحقیر و استهزاى یهود آسوده مىشد.
ج: استقلال مسلمانان به اثبات مىرسید.
د: به اوّلین پایگاه توحید یعنى كعبه، توجّه مىشد.
چون مسئلهى تغییر قبله یك حادثهى مهمّى بود، لذا در آیه، دوبار در مورد توجّه به كعبه، فرمان داده شده است: یكبار خطاب به پیامبر با لفظ؛ «وجهك» و یكبار خطاب به مسلمانان با كلمه؛ «وجوهكم»
* پيام ها
1- آسمان، سرچشمهى نزول وحى و نظرگاه انبیاست. «نرى تقلّب وجهك فىالسماء»
2- خداوند به خواسته انسانها آگاه است. «فلنولّینّك قبلة ترضاها»
3- تشریع و تغییر احكام، از طرف خداوند است و پیامبر از پیش خود، دستورى صادر نمىكند. «فولوّا...»
4- ادب پیامبر در نزد خداوند به قدرى است كه تقاضاى تغییر قبله را به زبان نمىآورد، بلكه تنها با نگاه، انتظارش را مطرح مىنماید. «قدنرى تقلب وجهك»
5 - خداوند رضایت رسولش را مىخواهد و رضاى خداوند در رضاى رسول اوست. «قبلة ترضاها»
6- قرآن، دانشمندانى كه حقیقت را مىدانند، ولى باز هم طفره مىروند، تهدید و نكوهش مىكند. «لیعلمون انّه الحقّ... و ما اللّه بغافل عمّا یعملون»
7- نباید دستورات دین را به مردم سخت گرفت. «شطر» به معنى سمت است. یعنى به سمت مسجدالحرام ایستادن كافى است و لازم نیست بطور دقیق رو به كعبه باشد. «فوَلّوا وجوهكم شطره»
1) تفسیر مجمع البیان
